De Eemshaven door de jaren heen en voorwaarts naar de toekomst

Bijna vijftig jaar geleden, in  1972, werd de Eemshaven in gebruik genomen. De haven is vernoemd naar de ligging aan de rivier de Eems. De Eems is een rivier die stroomt door het noordwesten van Duitsland. Het laatste stukje van de rivier stroomt door Nederland. Via de Eemsmonding mondt de Eems op de grens van Duitsland en Nederland de Waddenzee en de Noordzee in. Bij de Duitse plaats Emden komt de rivier de Eems uit in de Dollard. Via verschillende geulen vindt het water zijn weg richting de Noordzee. 

De Eemshaven is tot stand gekomen door de grote industriële ontwikkelingen in West-Europa tijdens de jaren vijftig en zestig. Het doel was om ruimte te bieden aan nieuwe industriële ontwikkelingen. Denk hierbij aan olieraffinaderijen en de chemische industrie. Dit alles zou zich dan op grote schaal ontwikkelen. Alleen werden de jaren zeventig gekenmerkt door de oliecrisis met daarop volgend een recessie met als gevolg dat de plannen die op tafel lagen niet van de grond kwamen. 

De ontwikkeling van het gebied als industriële haven had een nieuwe aanpak nodig. Groningen Seaports kwam hierbij om de hoek kijken. De pijlen werden toen gericht op de landen rond de Noordzee en de Oostzee. Door de ontwikkeling en de focus te leggen op de noordelijke gebieden groeide de opslag- en overslagactiviteiten en bleef het gebied zich ontwikkelen. Met de komst van Holland Malt en Theo Pouw Recycling ging de groei gestaag door. Dat deze bedrijven zich gingen vestigen in de Eemshaven zorgde ervoor dat steeds meer bedrijven zich hier ook  wilden gaan vestigen. Met daarnaast de komst van een nieuw economisch beleid met een economische visie voor de hele Eemsdelta regio en de havengebieden Delfzijl en Eemshaven, werd het gebied alleen maar aantrekkelijker onder meer voor energie producerende bedrijven. Maar ook bedrijven die actief zijn op het gebied van de energietransitie en de aanlanding van elektriciteit, weten de weg naar de Eemshaven te vinden. 

De havengebieden Delfzijl en Eemshaven hebben ook een goede samenwerking met de overheid. Veel bedrijven vinden de korte lijntjes erg prettig. Een goede samenwerking is dan ook van groot belang om de gebieden in de lift te houden. Groningen Seaports, bureau Eemdelta/EZ, de NOM, de Economic Board Groningen en de provincie zijn hierin belangrijke contacten.

Uitbreiding nodig
Inmiddels zijn er weer nieuwe plannen om de Eemshaven uit te breiden. Noord-Nederland is een gewilde vestigingsplek voor bedrijven. Om bedrijven naar het Noorden te halen en ze een plek te kunnen aanbieden is het van belang dat de Eemshaven gaat uitbreiden. Hier in het Noorden zijn nog grote percelen beschikbaar voor industrie. Toch begint het ook hier krap te worden. 

Om te kunnen voldoen aan de vraag is het voornemen van de provincie Groningen en de gemeente Hogeland om de Eemshaven uit te breiden met een bedrijventerrein in de Oostpolder. Het gaat hier om het gebied direct ten zuiden van de Eemshaven. Dit wordt begrensd door de spoorlijn, de dijk, de lintbebouwing van Oudeschip en de N33.
-Het gebied is bijna 600 hectare groot
-Het gebruik van de polder is nu overwegend agrarisch
-Waddenwin en Innogy realiseren er een windpark met 20 windmolens
-Op een deel van de gronden aan de oostzijde wordt een nieuwe hoogspanningsverbinding aangelegd
-Grond aan de oostzijde (tegen de N33 aan) is in de (nabije) toekomst mogelijk in beeld voor een buizenzone tussen de Eemshaven en de Oosterhornhaven (Delfzijl)
-Door het gebied loopt de rivier de Groote Tjariet als belangrijkste element in het landschap. 
Naast het bieden van ruimte aan bedrijven zorgt het ook voor het creëren van werkgelegenheid. Aan de ontwikkelingen van de Oostpolder worden door de provincie en de gemeente vier voorwaarden gesteld.
-De woonfunctie van de omliggende dorpen moet zoveel mogelijk behouden blijven. Bedrijven kunnen zich alleen vestigen binnen de vastgestelde en wettelijk toegestane milieunormen. Het gaat hierbij om de milieunormen uit de structuurvisie voor geluid, externe veiligheid en luchtkwaliteit zoals geur en stof.
-Er moeten goede overgangszones komen zoals groen-blauwe buffers tussen het bedrijventerrein en de huizen.
-Het bedrijventerrein is wind inclusief, dit betekent dat het nieuwe windpark een gegeven is bij de inpassing van bedrijven.  
-Er wordt gewerkt met een open planproces waarbij er goed overleg is met alle belanghebbenden.

Een marktonderzoek van de provincie Groningen en de gemeente Hogeland brengt de belangstelling van bedrijven in kaart. Het onderzoeksbureau Buck Consultants dat hiervoor werd ingezet komt tot de conclusie dat de interesse voor vestiging op het nieuwe deel Oostpolder in de Eemshaven met name komt van innovatieve bedrijven. Het gaat dan om batterijenbedrijven, waterstoffabrieken, datacenters, windenergiebedrijven en bedrijven die elektrische auto’s bouwen. Uit het onderzoek komt ook naar voren dat deze ontwikkeling de  potentie heeft om 1800 tot 2360 fulltime banen op te leveren. 

De toenemende vraag naar grote bedrijfskavels voor het Noordoosten van Groningen is een kans voor de Oostpolder. Het biedt de mogelijkheid om de economische ontwikkeling en de werkgelegenheid in Noord Groningen te stimuleren. Gedeputeerde Staten van de provincie Groningen en het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Het Hogeland hebben op 13 april – van dit jaar – besloten om te starten met de uitwerking van een Masterplan voor de Oostpolder. Dit plan wordt een zogenaamd open planproces, samen met alle partijen die een belang hebben. Het besluit is onder voorbehoud van besluitvorming in de Provinciale Staten en de gemeenteraad. Er wordt al wel een start gemaakt met de voorbereidingen van het Masterplan. 

Waarom zo belangrijk
De ontwikkeling van het nieuwe bedrijventerrein de Oostpolder is belangrijk voor Groningen en de Groningers. Maar waarom is het belangrijk? Hier een aantal punten:
-De uitbreiding zorgt voor werkgelegenheid. Het nieuwe bedrijventerrein richt zich op bedrijven uit de sectoren waterstof, batterijen, datacenters, windenergie, automotive en nieuwe, innovatieve sectoren. 
-Het biedt werkgelegenheid voor hoog en lager geschoolde mensen.
-Er wordt ook tijdelijke werkgelegenheid gecreëerd, denk daarbij aan de werkgelegenheid tijdens de bouw van de bedrijfspanden en werkgelegenheid in de toeleverende bedrijven en diensten.
-Door de werkgelegenheid wordt gezorgd voor behoud en versterking van de leefbaarheid in de dorpen. Er wordt verwacht dat het aantal bewoners zal toenemen. Deze toename komt weer ten goede aan de leefbaarheid in de dorpen. Meer inwoners betekent behoud van scholen, winkels, kerken en horeca. Ook de vraag naar woningen zal toenemen. 
-De Oostpolder biedt ook kansen om het duurzame stopcontact van Nederland te worden. Groningen is van oudsher de energieprovincie van Nederland en dat willen en moeten we blijven. Dit kan bereikt worden door de afbouw van de gaswinning en het voortzetten van de productie van schone energie. Nederland is klaar voor schone en duurzame energie. 

Hoe ziet de planning eruit
Er wordt eerst gewerkt aan een Masterplan. Hiervoor wordt de tijd genomen tot medio 2022. Het plan beschrijft de ontwikkelingen in de Oostpolder en dient als basis voor concrete projecten. In het Masterplan staan:
-De uitgangspunten, eisen en wensen die worden gehanteerd voor de uitwerking.
-De plattegrond van het bedrijventerrein en richtlijnen voor de inrichting van de afzonderlijke kavels in de Oostpolder.
-De inrichting van groen-blauwe bufferzondes rond de dorpen.
-De financiële doorrekening. De kosten en de opbrengsten van de gebiedsontwikkeling moeten met elkaar in evenwicht zijn.

Ligt het Masterplan eenmaal klaar op tafel dan is dat de basis voor aanvullend milieuonderzoek en planologische procedures. Dan zullen er ook tegelijkertijd afspraken met de bewoners worden gemaakt over compensatie en garantie en worden er gesprekken gevoerd met de grondeigenaren over de voorwaarden voor het inbrengen van hun grond.

De uitbreiding moet nog goedgekeurd worden door de Provinciale Staten en de raad van de gemeente Het Hogeland. Als het allemaal doorgaat zal de Eemshaven met de uitbreiding van 600 hectare in omvang verdubbelen. 

Bewoners Oudeschip
Met het overhandigen van een petitie namens een aantal inwoners van Oudeschip aan gedeputeerde Mirjam Wulfse en wethouder Eltjo Dijkhuis maken de bewoners hun zorg over de ontwikkelingen van de Oostpolder kenbaar. Bewoners hopen hiermee hun zorgen kenbaar te maken en zij melden de voorkeur te geven aan persoonlijke gesprekken in plaats van online bijeenkomsten. Hiermee is ingestemd. Er zullen persoonlijke gesprekken worden gevoerd met de inwoners die dit aangegeven hebben. Hierbij moet wel rekening gehouden worden met de coronamaatrelgelen die hiervoor gelden. 

In gesprek met de omgeving
De komende maanden zullen er verschillende gesprekstafels worden georganiseerd. Het is de bedoeling om een slimme combinatie te maken van economische ontwikkeling met ideeën van inwoners over leefbaarheid, natuur, recreatie en duurzaamheid. Wat betreft de effecten op de leefbaarheid die het gevolg zijn van de realisatie van de uitbreiding, wordt een compensatieregeling gemaakt in overleg met de omgeving. Alle informatie over de gesprekstafels is te vinden op hetdigitalediggelschip.nl. 

Oudeschip het noordelijkste dorp van Nederland 
Aan de rand van de Eemshaven ligt een kleine dorpskern, Oudeschip. Het dorp is het noordelijkste dorp van het vaste land van Nederland. Alleen de buurtschappen Koningsoord, Valom en Heuvelderij liggen nog noordelijker dan Oudeschip. Het dorp ligt in de gemeente Het Hogeland en behoort tot de kleinste woonkernen in deze gemeente. Het dorp dankt haar naam waarschijnlijk aan een gestrand zeilschip. Het verhaal wil dat dit zeilschip door een groep mannen over de dijk is getrokken en jarenlang als woonhuis heeft gediend. Toen het schip te bouwvallig werd om nog in te wonen, is op dezelfde plek een huis gebouwd. Hierin werd de jeneverkroeg Het Oude Schip gevestigd. Na de droogmaking van de Oostpolder ontwikkelde Oudeschip zich tot een dorp. Op dat moment waren er twee bebouwde kernen aan de weg en aan de dijk die langzaamaan steeds dichter naar elkaar toe groeiden. 

Begin jaren zeventig, toen de Eemshaven werd aangelegd, liepen de voorzieningen van het dorp achteruit. Ook het inwonertal daalde. Een zorgelijke ontwikkeling van omstandigheden. Bewoners waren bang dat door de achteruitgang in het dorp en de komst van de Eemshaven, Oudeschip misschien van de kaart zou verdwijnen. Helemaal onterecht was dit ook niet. De gemeente stuurde aan op een ontvolkingsproces zodat rond 1985 het dorp zou kunnen worden afgebroken om het vervolgens in te richten als groenstrook voor de Eemshaven. Er waren hoge verwachtingen van de ontwikkeling van de Eemshaven.

Het dorp ging een zware tijd tegemoet. De gemeente deed niets meer aan het onderhoud van de openbare ruimte. Zij was in afwachting tot ze het dorp konden afbreken. Hierdoor ging het snel achteruit met het dorp. De wegen werden steeds slechter en de straatverlichting werd niet meer gerepareerd als deze kapot was. Veel bewoners kozen ervoor om naar omliggende dorpen te verhuizen. Hun huizen werden voor afbraakprijzen opgekocht door Duisters en westerlingen. Zij dachten de het niet zo’n vaart zou lopen met de ontwikkeling van de Eemshaven. En er waren mensen bij die hoopten op een hoge vergoeding wanneer het tot onteigening zou komen. Het havenschap deed ook pogingen om huizen te kopen om deze vervolgens te slopen. Ook ging een aantal huizen in vlammen op. De ommekeer voor Oudeschip kwam toen de Eemshaven niet de ontwikkeling doormaakte die was gepland. Hierdoor werd al snel duidelijk dat het dorp Oudeschip kon blijven bestaan. Dit nieuws kwam ten goede van het dorp dat weer langzaamaan werd opgeknapt en in ere hersteld. De vrees voor het dorpsbestaan stak jaren later – zo rond 2008 – weer de kop op. De Eemshaven was helemaal tot bloei gekomen en zou worden uitgebreid. Gelukkig werden bewoners ervan verzekerd dat zij zich geen zorgen hoefden te maken. De uitbreiding van de Eemshaven zou richting het oosten worden gepland. En nu staat er een nieuwe uitbreiding van de Eemshaven in de steigers. De nieuwe plannen zorgen ook nu weer voor vragen en zorgen bij de bewoners van Oudeschip. 

Men verwacht dat de ontwikkeling van het nieuwe bedrijventerrein Oostpolder effecten zal hebben op de leefbaarheid van de omliggende kernen. Daarom wordt er een passende en rechtvaardige compensatieregeling opgesteld. Deze geldt niet alleen voor de inwoners van Oudeschip, maar ook voor de inwoners van Koningsoord, Nooitgedacht, Heuvelderij en Polen.

Ruidhorn natuur ter compensatie
Het natuurgebied Ruidhorn is een vijftig hectare groot gebied dat is aangelegd ter compensatie voor het verlies aan natuur in de Eemshaven door de vestiging van grote energiebedrijven. Het gebied is eigendom van de Stichting Beheer Natuurcompensatie Eemshaven (Groningen Seaports, Nuon en RWE). Ruidhorn wordt beheerd door Natuurmonumenten. Het gebied ligt ten westen van de Eemshaven in de Emma- en Lauwerpolder. Hierbij horen ook de aangrenzende dijk en een stuk kwelder. Het gebied bestaat uit ondiepe plassen met zoute kwel.  

September vorig jaar was het alweer tien jaar geleden dat het natuurgebied is ontstaan. Er is twee jaar lang uitgebreid gemonitord hoe het gebied zich heeft ontwikkeld. Het is gebleken dat het gebied heel belangrijk is voor een groot aantal vogelsoorten. Regelmatige bezoekers van het gebied zijn de brandgans, drieteenstrandloper, grauwe gans, krakeend, lepelaar, slobeend en de wintertaling. De natuur krijgt hier alle ruimte om zich te ontwikkelen en het gebied is ook niet toegankelijk voor mensen. Het is wel mogelijk om vogels te spotten vanuit een van de drie vogelkijkhutten. Deze uitkijkpunten zijn gerealiseerd door Natuurmonumenten. De organisatie zet zich in voor het gebied om de natuur te herstellen. Natuurmonumenten graaft grond af, maakt plassen en zorgt ervoor dat bijzondere brakwaterplanten terugkeren. Natuurmonumenten ziet het liefst dat het gebied wordt uitgebreid. Ruidhorn is vanaf deze kijkschermen goed te overzien. Het is ook zeker de moeite waard om dat eens een keer te gaan doen.